Synagoga Praska w Warszawie – główna synagoga praskiej gminy żydowskiej, znajdująca się przy skrzyżowaniu ówczesnych ulic Petersburskiej i Szerokiej, obecnie zwanych Jagiellońską i Kłopotowskiego.
Była jednym z najbardziej charakterystycznych budynków warszawskiej Pragi i jedną z nielicznych w Europie bożnic w kształcie rotundy.
Historia
Synagoga została zbudowana w 1836 roku, według projektu architekta Józefa Lessela. Pieniądze na budowę przekazał znany finansista i filantrop Ber Sonnenberg. Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę i urządzili w budynku synagogi odwszalnię. Później została spalona, lecz jej konstrukcja się nie zawaliła. Po wyzwoleniu Warszawy synagoga została zaadaptowana na potrzeby radzieckiego szpitala wojskowego.
Po wojnie synagoga została prowizorycznie zabezpieczona. 21 lipca 1945 roku odbyło się w niej pierwsze powojenne nabożeństwo. 9 marca 1949 roku opinią Urzędu Konserwatorskiego synagoga została uznana za zabytek, który powinien odbudować Centralny Komitet Żydów w Polsce. Ze względu na brak środków finansowych, Towarzystwo zostało zmuszone do zrezygnowania z odbudowy.
Towarzystwo w związku z tym planowało wyburzyć synagogę i postawienie na jej miejscu nowej lub urządzenia zieleńca z kwiatami. Z tymi planami zgadzał się Urząd do Spraw Wyznań, zaś nie zgadzał się z tym ówczesny Naczelny Architekt Warszawy, dr Józef Sigalin, który proponował by w synagodze urządzić inną instytucję.
W 1961 roku władze miasta nakazały zburzyć bożnicę, co wykonano w ekspresowym tempie. Powodem tego aktu miał być fatalny stan budowli.
Obecnie na miejscu synagogi znajduje się plac zabaw dla dzieci z pobliskiego przedszkola, a z gruzu usypano górkę do zjeżdżania. Pod ziemią znajdują się fundamenty, a plac otacza oryginalne ogrodzenie.
Architektura
Murowany budynek synagogi wzniesiono na planie okręgu w stylu klasycystycznym. Była jedną z pierwszych w Europie okrągłych synagog. Po bokach znajdowały się z cztery symetrycznie rozmieszczone przedsionki. Wewnątrz była bardzo skromnie urządzona, posiadała bardzo mało ozdób oraz dekoracji.
Odbudowa
Miejsce po synagodze obecnie
Ostatnio pojawiły się szanse na odbudowę synagogi, którą sfinansują prascy przedsiębiorcy. Początkowo na miejscu gdzie stała bożnica planuje się postawienie makiety oraz odkopanie fundamentów, które planuje się również wpisać do rejestru zabytków.
Na to całe przedsięwzięcie nie zgadzała się jednak Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie, która chciała przejąć działkę i wybudować na jej miejscu nowy budynek. Gmina również starała się nie dopuścić do wpisania fundamentów do rejestru zabytków, gdyż w razie odzyskania działki nic by z nią nie mogła zrobić.
Po negocjacjach gmina żydowska otrzymała odszkodowanie za działkę, przez co stała się ona własnością miasta. Wkrótce zostanie nakręcony film o bożnicy, który sfinansuje Rada Miasta. Po odbudowie w synagodze nie będzie znajdować się miejsce kultu żydowskiego tylko sala wystawowa. Całe przedsięwzięcie będzie kosztować około 5 milionów złotych.
Bibliografia
- Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta: warszawskie pożegnania. T.3, Praga. Warszawa: "Veda", 1998, s. 73-76. ISBN 8385584528.
Linki zewnętrzne
- Synagoga Praska w Warszawie na portalu Wirtualny Sztetl